Ҡымыҙға – 5500 йыл!

Ҡымыҙ бик боронғо тарихҡа эйә, уның тамырҙары быуаттар төпкөлөнә барып тоташа. Был эсемлекте ҡулланыуҙың иң тәүге эҙҙәре энеолит осорона барып тоташа, йәғни яҡынса 5500 йыл элек булған. Тап шул ваҡытта Үҙәк Азия һәм Монголияның күсмә ҡәбиләләре тәүге тапҡыр ҡымыҙ әҙерләй башлай.

Сусамыр үҙәнендә кәзә тиреһенән эшләнгән күн сумкалар табыла, уларҙа йылҡы һөтө эҙҙәре бар, был борон ҡымыҙ етештереүҙең дәлиле булып тора. Һәр ҡәбиләнең был эсемлекте әҙерләүҙең үҙенсәлекле рецебы булған, уны сер итеп һаҡлағандар.

Боронғо грек тарихсыһы Геродот хеҙмәттәрендә ҡымыҙ тураһында тәүге яҙма телгә алыуҙарҙың береһен табырға мөмкин, ул скифтарҙың көнкүрешен тасуирлағанда уларҙың яратҡан эсемлеге тураһында ентекләп һөйләгән. Геродот хәбәр итеүенсә, скифтар ҡымыҙ әҙерләү серен асыуҙан шул тиклем ҡурҡа, хатта был рецептты белгән бөтә ҡолдарҙы һуҡырайталар.

Хәҙерге ваҡытта ҡымыҙ Үҙәк Азия илдәрендә, шулай уҡ Рәсәй Федерацияһының Башҡортостан Республикаһы, Ростов, Тверь һәм Ярославль өлкәләре, Марий Эл Республикаһы, Алтай һәм Якутия кеүек төбәктәрендә киң таралған. Башҡортостан Рәсәйҙә иң эре ҡымыҙ етештереүсе булып тора, бында илдәге ҡымыҙҙың 63 проценты етештерелә.

Был боронғо эсемлекте яратыусылар ошо көндәрҙә Граф күле янында уҙған “Башҡорт аты” халыҡ-ара башҡорт тоҡомло аттар фестивалендә ҡымыҙҙың төрлө сорттарын тәмләп ҡарай ала.

Рәмилә МУСИНА фотоһы (архивтан).