Ҡариҙелдә “Баҫыу көнө” төбәк семинар-кәңәшмәһе һөҙөмтәле үтте

Мәҙәниәт һарайы фойеһында форумда ҡатнашыусылар район хужалыҡтарының, шәхси предприятиеларының, фермер хужалыҡтарының продукциялары менән танышты. Ит, һөт, икмәк кеүек ризыҡтарҙың бик күп төрҙәре, шулай уҡ бал, ҡымыҙ ҡуйылғайны. Бер кем дә битараф ҡалманы, барыһы ла күрергә һәм тәмләп ҡарарға теләне.

Ҡариҙел районы хакимиәте башлығы Илдар Ғарифуллин район агросәнәғәт комплексының үҙенсәлектәренә туҡталды.

— Беҙҙең муниципалитет өсөн ауыл хужалығы иҡтисадтың мөһим өлөшө булып тора. Агропром күп тармаҡлы булыуы менән үҙенсәлекле, төрлө формалағы хужалыҡтар эшмәкәрлек алып бара. Улар араһында һигеҙ яуаплылығы сикләнгән йәмғиәт, 60 крәҫтиән (фермер) хужалығы һәм шәхси предприятие малсылыҡ һәм игенселек тармаҡтарында махсуслашҡан, граждандарҙың шәхси хужалыҡтары ун меңдән артыҡ иҫәпләнә. “Башагропром” ТК” һөт эшкәртеү менән шөғөлләнә, “Феникс” йәмғиәте ерҙәрҙе эзбизләү хеҙмәте күрһәтә, эшҡыуар Ш.Кәрәмовтың ҡарабойҙай ярмаһы етештереүсе предприятиеһы бар, “Зуевка” йәмғиәте тиҙҙән ит эшкәртеү цехын сафҡа индерәсәк.

Быйыл яҙ ямғырлы, һалҡын булды, шуға ла ҡыр эштәре һуңлабыраҡ башланды. Шуға ҡарамаҫтан, ауыл хужалығы предприятиелары планды үтәй алды, 17 мең гектарҙа бөртөклөләр һәм мал аҙығы өсөн культуралар сәселде. Етәкселәрҙең, агрономдарҙың тырышлығы менән игендәр уңышы арта бара. Бының өсөн минераль ашламалар, тиреҫ, сидераттар ҡулланыла. Сәселгән орлоҡтарҙың 20 проценты — элита сортлы. Әселәнгән ерҙәргә эзбиз индереү — тупраҡ көсөн арттырыу, игендәр уңышын күтәреүҙә мөһим сараларҙың береһе булып тора, — тип билдәләне Илдар Вил улы. — 2017 йылдан алып “Тупраҡтың уңдырышлылығын күтәреү” республика программаһын үтәү барышында “Зуевка” хужалығында туғыҙ миллион һумға 2170 гектарҙа тупраҡ эзбизләнде.

Беҙҙең төбәк һауа шарттары икмәк, макарон кеүек ашамлыҡтар әҙерләргә яраҡлы бойҙай үҫтереү мөмкинлеге бирмәй. Шунлыҡтан мал аҙығы етештереп, һимертелгән мал һатыу отошлораҡ. Бөртөклө культураларҙан беҙ районлаштырылған, ҡыҫҡа йәй шарттарында үҫеп өлгөрә торған сорттарға өҫтөнлөк бирәбеҙ. Мал аҙығы етештереүҙә “Белоснежка” көнбағышы үҫтереүҙә тәжрибәбеҙ бар. Был культура гектарынан 45-50 тонна йәшел масса бирә.

Беҙҙең климат шарттарында арыш, бойҙай, тритикале кеүек ужым ашлыҡтары өмөттө аҡлай. 2019 йыл уңышы өсөн беҙ дүрт мең гектарҙан артыҡ майҙанда ужым сәсергә ниәтләйбеҙ, шуның 1500 гектары бойҙай буласаҡ. Сәсеүлектәрҙең мең гектарында элита орлоҡтар тупраҡҡа ятасаҡ. Рапс культураһының яҡшы уңыш биреүен һәм ашлыҡ баҙарында һоралыуын иҫәпкә алып, район хужалыҡтары уның сәсеүлектәрен арттыра барасаҡ. Быйыл рапс 376 гектарҙа сәселгән.

Картуф районда электән күпләп үҫтерелгән культураларҙың береһе. Шулай уҡ ҡарабойҙай элек-электән яҡшы уңыш бирә, — тип һүҙен дауам итә Илдар Ғарифуллин. — Муниципалитетта хәҙер ярма тартыу цехы бар. Уның өсөн сеймал күрше райондарҙан килтерелә.

Малсылыҡты үҫтереү буйынса федераль һәм республика программалары районда әүҙем тормошҡа ашырыла. Алты йылда 22 фермер ошо программалар буйынса гранттар алды, йәғни 22,5 миллион һумлыҡ ярҙам күрҙе.

Ветеринар һәм фитосанитар күҙәтселек буйынса идаралыҡ етәксеһе Юрий Петров ашлыҡ һатыуҙа Рәсәй Федерацияһы закондары тарафынан ниндәй талаптар ҡуйылыуы тураһында һөйләне, “Центральная” МТС-ы генераль директоры Илдар Насыров быйылғы ураҡты ойоштороу һәм республика машина-технология станцияһының ужым культураларын урып-йыйғанда ниндәй ярҙам күрһәтә алыуҙарын бәйән итте. “Селекция һәм агротехнология” фәнни үҙәге вәкиле Артур Хәйруллин “10 мең һәм плюс” программаһы буйынса майлы һәм ашлыҡ культураларын дәүләткә һатыу шарттары тураһында мәғлүмәт бирҙе.

Семинарҙың практик өлөшө “Зуевка” йәмғиәтендә үтте. Был хужалыҡ осраҡлы һайланмаған. Райондың иң ныҡлы хужалыҡтарының береһе булған коллектив грамоталы етәкселек итеү, хеҙмәткә яуаплы ҡарау өлгөһө булып тора. Хужалыҡҡа барыһы 22735 гектар ер беркетелгән, шуларҙың 13027 гектары ауыл хужалығы культуралары үҫтереү өсөн. Бирелә герефорд тоҡомло һыйыр малы үрсетәләр. Хужалыҡта 1200 баш мал бар. Шулай уҡ ер эшкәртеү, мал аҙығы етештереү өсөн кәрәк булған бик күп техника алынды. Инвестор А.Мөхәмәтйәров 100 миллион һумдан артыҡ хаҡҡа 45 берәмек техника һатып алды. Бөтә үҙйөрөшлө техника ГЛОНАСС системаһы менән йыһазландырылған, ә етештереү объекттарында видеокүҙәтеү урынлаштырылған.

Хужалыҡта малдар электркөтөүсе ҡарамағында. Быйыл бирелә 500 малға иҫәпләнгән асыҡ типтағы мал һимертеү майҙансығы төҙөлә башланы. Бына шундай мәғлүмәт алған ҡунаҡтар хужалыҡҡа ҙур теләк менән килде. Бирелә бөгөн ауыл хужалығында булған күп яңы алымдар һәм техника күрергә була.

Иң ҡыҙығы яланда булғандыр. Унда ауыл хужалығы техникаһы, төрлө ҡоролмалар, силос һәм сенаж һалыу өсөн консерванттар, ауыл хужалығы культуралары сирҙәренә һәм ҡоротҡостарға ҡаршы ҡулланылған препараттар ҡуйылғайны. Бындай күргәҙмә тәжрибә уртаҡлашыу, эшлекле бәйләнештәр булдырыу өсөн бик файҙалы, шулай уҡ башҡаларҙа булған алдынғы технологиялар, киләсәк өсөн уйланылған эшләнмәләр менән танышыу мөмкинлеге бирә.

Сорт һынау майҙансығы ҡунаҡтарҙа ҡыҙыҡһыныу уятты, сөнки бирелә теге йәки был сорттың ыңғай яҡтарын, төрлө препараттарҙың үҫемлектәргә нисек тәьҫир итеүен, тупраҡты эшкәртеүҙең төрлө алымдарының ниндәй һөҙөмтәләр биреүен үҙ күҙҙәрең менән күрергә мөмкин ине.

Ауыл хужалығы фәндәре докторы, профессор, Башҡорт дәүләт аграр университеты кафедраһы мөдире Мөхәмәт Хәйбуллин яңы сорттарҙы пропагандалауҙа бындай күргәҙмәләрҙең әһәмиәте тураһында һөйләне. Ошо уҡ уҡыу йорто вәкилдәре сарала ҡатнашыусыларға ҡайһы бер проекттарҙы фәнни оҙатыу буйынса вуздың мөмкинлектәре, шул иҫәптән ерҙе теүәл эшкәртеү тураһында мәғлүмәт еткерҙе.

Һәм бына “Зуевка” йәмғиәте инвесторы Альберт Мөхәмәтйәров “ураҡ-2018”-гә символик старт бирҙе. Комбайндар ашлыҡ һуғырға башланы.

Раздолье ауылындағы ашлыҡ ырҙыны семинарҙың киләһе пункты булды. Ашлыҡ һаҡлау өсөн келәт биналары, комбикорм заводы, каруселле орлоҡ киптергес ҡаралды. Шулай бирелә үҫемлекселек өлкәһендә үҫеш стимуляторын һәм үҫемлектәрҙе һаҡлауҙың төрлө схемаларын ҡулланып, 10 фермерҙың етештереү тәжрибәһе лә күрһәтелде.

“Сокол-М” метеостанцияһы айырыуса ҡыҙыҡһыныу уятты. Ул өс көнгә һауа торошон күрһәтә, тирә-яҡтың, 10 см тәрәнлеккә ҡәҙәр тупраҡтың температураһын, тупраҡтың дымлылығын, ел йүнәлешенең тиҙлеген, бер тәүлеккә төшкән яуым-төшөмдөң ҙурлығын үлсәй, билдәле бер ваҡыт эсенә елдәр йүнәлеше картаһын төҙөй, вегетация осоронда әүҙем температуралар суммаһын иҫәпләп сығара.

Ҡунаҡтар мал һуйыуҙың (салыу) заманса технологиялары ҡулланылған яңы цехта ла булды.

Семинар аҙағында унда ҡатнашыусылар эшкә йомғаҡ яһаны. Сараның заманса форматы, программаның тулылығы, ҡаралған мәсьәләләрҙең көнүҙәк булыуы — быларҙың барыһы ла ҡыҙыҡлы идеялар һәм яңы проекттар тыуыуға яҡшы этәргес булды.

Зөлфирә ЗАРИПОВА.

Тимур ХӘЛИМОВ фотолары.