Ҡайҙа рәхәт: эштәме, пенсияламы?

Ошо йәһәттән сит ил компаниялары үткәргән тикшеренеүҙәргә күҙ һалайыҡ. Shell нефть компа­нияһы үткәргән тикшеренеү 55 йәш­тә пенсияға сыҡҡан кешеләр­ҙең 60 йәштә хаҡлы ялға сыҡҡан­дарға ҡарағанда ике тапҡырға тиерлек йышыраҡ вафат булыуын асыҡлаған. Был ни эш?

55 йәштә хаҡлы ялға сыҡҡан 839 хеҙмәткәрҙең һәм 60 йәштән һуң пенсияға сыҡҡан 1929 кеше­нең, 65 йәштән эштән киткән пен­сионерҙарҙың үлем осраҡта­рын тикшергәндәр. Ҡатын-ҡыҙ уларҙың 11 процентын тәшкил иткән.

Иртә пенсияға сығыу һәм ва­ҡытһыҙ вафат булыу араһын­дағы бәйлелек ир-атта юғарыраҡ булыуы асыҡланған. Ғәмәлдә пен­сияға 55 йәштә киткән ирҙәр ошо йәштә хаҡлы ялға сыҡҡан ҡатын-ҡыҙға ҡарағанда 80 процентҡа йышыраҡ вафат булған.
60 һәм 65 йәштәрҙә хаҡлы ялға сыҡҡандар араһындағы үлем кимәле берҙәй булған. Тикше­ренеүселәр фекеренсә, 55 йәштән хаҡлы ялға сыҡҡан хеҙмәт­кәрҙәрҙең сәләмәтлеге ҡаҡшаған, насар булған, шуға күрә улар иртәрәк эштән киткән дә инде.

Икенсе бер тикшеренеүҙә 60 йәштә хаҡлы ялға сығыуҙың сә­ләмәтлекте ҡаҡшатыуға килтер­мәүен раҫлағандар. Ғалимдарға Англияла һаулыҡ һаҡлау һәм демография өлкәләренә ҡағылған бөтә мәғлүмәттән файҙаланырға рөхсәт биргәндәр. Был тикше­ренеүҙән күренеүенсә, ошо йәштә ялға сыҡҡан өлкәндәрҙең физик һәм психик сәләмәтлеге 60-тан һуң эшләүен дауам иткәндәр­ҙекенән һис тә ҡайтыш булмаған. Ғәмәлдә ялға киткән инглиз пенсионерҙарының психик сәләмәтлеге яҡшыра төшкән.

Ошо йәһәттән Грецияла бик ентекле үткәрелгән тикшеренеүҙә пенсияға сығыуҙың сәләмәтлеккә кире йоғонтоһо асыҡланған. Тәжрибәлә ҡатнашҡан 17 меңгә яҡын ир-аттың пенсияға сыҡҡан­сыға ҡәҙәр шәкәр диабеты, инсульт, яман шеш, йөрәк сирҙәре менән ауырымауы билдәле, бөтәһе лә аҙаҡ башланған. Һөҙөмтәлә пенсионерҙарҙың үлем осрағы эштәрен дауам иткәндәр менән сағыштырғанда 51 про­центҡа күберәк булғанлығы асыҡ­ланған, нигеҙҙә, был хәл йөрәк сирҙәре менән бәйле икән.

Донъяла пенсияға сығыуҙың нимә икәнлеген белмәгән бәхетле оҙон ғүмерлеләр бар. Улар тәрән ҡартлыҡҡа тиклем һау-сәләмәт, хәрәкәтсән, хатта 90 йәштә лә көнөнә әллә нисә саҡрым юл үтә, баҡсала ең һыҙғанып эшләй, бүлә-бүләсәрҙәрен тәрбиәләй. Япония, Пакистан, Эквадор ҡарттары өсөн ҡартлыҡ та, пенсия төшөнсәһе лә юҡ. Улар ғүмер буйы эштә, өҙлөк­һөҙ хәрәкәттә, оҙайлы хроник сир­ҙәр йәки инвалидлыҡ менән яфаланмай. Ғалимдарҙың раҫла­уын­са, бының сәбәбе – сәләмәт туҡ­ланыуҙа һәм пенсияға сығыуҙың нимә икәнен дә белмәүҙә.

Ҡалған ғүмерҙе нисек сир-сорһоҙ, башҡаларға ауырлығыңды һалмай үткәрергә һуң? Тәнең дә, аҡылың да тәртиптә булһын өсөн нимәгә тотоноу, ниндәй шөғөл­дәрҙе үҙ итеү мөһимерәк икән­леген асыҡларға ваҡыттыр. “Ялға сыҡтым”, тип иртәнән кискә тик­лем йомшаҡ ултырғыста улты­рыуға өҫтөнлөк бирәһегеҙ икән, сәләмәт булыуға өмөтләнергә лә ярамай. Физик әүҙемлек, ҡулдан килгән эш, йәшелсә, емеш-еләк менән туҡланыу – һеҙҙең ярҙам­сығыҙ, ти табиптар. Һеҙгә уларҙың бер нисә кәңәшен дә тәҡдим итмәксебеҙ.

Йәшелсә һәм емеш-еләк һеҙҙең туҡланыуҙа беренсе урында торорға тейеш.
Көн дә һаулығығыҙға ярашлы күнегеүҙәр яһағыҙ. Улар һығылма­лылыҡты, көстө, йөрәк-ҡан систе­маһын тонуста тоторға ярҙам итер.

Мейене лә күнектереп тороу кә­рәк. Үпкәне генә түгел, баш ме­йеһен дә “елләтеп” тороу мөһим шул.
Ваҡыт-ваҡыты менән релаксация ысулдарын файҙаланығыҙ, бөтә мәшәҡәттәрегеҙҙе онотоп, тәнегеҙҙе йомшартыу, уйҙарҙан арыныу хаҡында хәстәрлек күре­геҙ. Был ысул арыу-талсығыуҙан, стрестарҙан ҡотолорға ярҙам итә. Гел генә көсөргәнештә йәшәү кешене ҡартайта, һаулығын ҡаҡ­шата.

Йоҡоноң әһәмиәте тураһында тәфсирләп һөйләп тороуҙың да кәрәге юҡтыр. Мотлаҡ 7-9 сәғәт йоҡларға кәрәк.
Тағы ла бик мөһим кәңәшебеҙ бар: кешеләр менән һәйбәт мөнә­сәбәттә булһағыҙ, оҙаҡ йәшәр­һегеҙ. Ғаиләлә лә, күршеләр, туғандар, килен-кейәүҙәр араһын­да ла күркәм холҡоғоҙ менән абруй яуларһығыҙ. Был да сәләмәтлеккә тура юл.